Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Rusland Het Westen moet duidelijk blijven maken dat vasthouden aan sancties de enige manier is om de Russische oorlogsmachine kapot te maken, schrijven Paul van Hooft en Sofia Romansky.

Het is zeven maanden sinds Rusland Oekraïne aanviel en verbazingwekkend snel een breed pakket aan sancties tegen Rusland werd afgekondigd door de VS, Europa, Japan, Taiwan en ondersteund door Zuid-Korea. Het was een teken van de brede steun voor Oekraïne. Maar door de stijgende energieprijzen twijfelen velen nu aan de voortzetting daarvan, zoals duidelijk werd op de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen. De hashtag ‘niet mijn oorlog’ figureert prominent en de winter is nog niet eens begonnen.

Paul van Hooft en Sofia Romansky zijn verbonden aan het Den Haag Centrum voor Strategische Studies.

Het is daarom noodzakelijk dat de Nederlandse regering, evenals Europese bondgenoten, de samenleving een duidelijk en overtuigend verhaal vertelt over de zin en onzin van de sancties en de Russische vooruitzichten in de oorlog. Sancties worden vaak voorgesteld als een straf, bedoeld om de wil om oorlog te voeren te ondermijnen. Daar zijn weinig succesvolle historische voorbeelden van.

Sancties ondermijnen echter wel degelijk het Russische vermogen om de oorlog voort te zetten. Poetins toespraak, deze week, waarin hij gedeeltelijke mobilisatie aankondigde, onderstreept de steeds diepere scheuren in dat vermogen.

De Russische defensie-industrie kraakt namelijk aan alle kanten. Het ontbreekt fabrieken aan onderdelen voor de machines en aan onderdelen voor wapens. De Russische krijgsmacht doet al een diepe greep in de overgebleven en slecht onderhouden voorraden uit de Koude Oorlog. Het is niet voor niets dat Rusland drones uit Iran en munitie uit Noord-Korea importeert.

De grootste Russische achterstand is op het gebied van halfgeleiders. Halfgeleiders zijn cruciale onderdelen in alle hoogstaande technologie die draait om snelle dataopslag en analyse. Dat gaat niet alleen over smartphones en auto’s, maar ook alle geavanceerde militaire technologie vereist voor moderne oorlogsvoering, zoals de geleidingsystemen van precisiewapens. Een onlangs verschenen rapport van het Britse Royal United Services Institute, en bijvoorbeeld een rapportage van Politico, laten zien dat Russische wapens afhankelijk zijn van Amerikaanse, Europese, Japanse, Koreaanse en Taiwanese onderdelen, specifiek halfgeleiders – bijvoorbeeld ook die van het Nederlandse bedrijf NXP. Voorbeelden zijn Russische kruisraketten zoals de Kh-101 en de Iskander, evenals de radars om doelen te vinden, drones zoals de Orlan-10, en andere moderne wapens.

Dit is niet een nieuw probleem voor Rusland. In de jaren tachtig was het Sovjet-leiderschap zich er al goed bewust van dat het in de militaire precisie-revolutie op de VS achter begon te lopen. Dit was een van de aanleidingen voor de koerswijziging die toenmalig president Gorbatsjov inzette en die leidde tot het einde van de Koude Oorlog.

Het heeft Rusland na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een kwart eeuw gekost om zijn krijgsmacht te repareren en moderniseren – met twijfelachtige resultaten zoals het verloop van de invasie laat zien. De huidige Russische defensie-industrie kan de wapens wel zelf ontwerpen, maar alleen gedeeltelijk zelf de onderdelen bouwen. Pogingen tot importsubstitutie hebben nog nauwelijks vruchten afgeworpen. Poetins oproep daartoe in zijn toespraak kan daar weinig aan veranderen.

Elke stap van de halfgeleider-productieketen vereist namelijk extreem gespecialiseerde kennis, van het ontwerp van de chips, de lithografiemachines, de daadwerkelijke fabricage, en zo verder. De VS, Europa, Japan, Zuid Korea, en vooral Taiwan blinken uit in verschillende stappen. Allemaal onderschrijven ze nu de sancties tegen Rusland.

Rusland heeft beperkte alternatieve routes. Hoewel China veel halfgeleider-productiecapaciteit heeft en een economie vele malen groter dan die van Rusland, is het nog niet gelukt achterstanden in de ontwerpfase in te halen. China is tot nu toe terughoudend geweest met daadwerkelijke in plaats van retorische steun, en zelfs die laatste was zwak tijdens de septemberbijeenkomst van de Shanghai Cooperation Organisation (SCO). China lijkt vooralsnog bang dat Chinese bedrijven door secundaire sancties worden geraakt. De Russische inlichtingendiensten proberen via illegale netwerken nu zo veel mogelijk onderdelen in te kopen, vooral bij kleine bedrijven in Europa. De Europese diensten werken dit tegen. De Russische economie kan niet hermetisch afgesloten worden, maar hoe moeilijker en duurder de Russische toegang tot internationale technologie wordt, des te minder wapens ze kunnen produceren met een acceptabele kosten/kwaliteit-verdeling.

Het voorzetten van de sancties ondermijnt dus het Russische vermogen de oorlog voort te zetten. Dat vermogen verzwakt ook op andere manieren, en dan bedoelen we nog niet eens de recente Oekraïense successen op het slagveld. Het afsnijden van de gastoevoer is zeer pijnlijk voor Europeanen, maar omgekeerd blijft de Russische staatskas sterk afhankelijk van olie- en gasinkomsten. Rusland moet nog veel investeren in alternatieve infrastructuur, en de rest van de economie draait slecht zonder toegang tot buitenlandse onderdelen en kennis. Het aantal Russische militaire slachtoffers is hoog.

De aankondiging van Poetin over de gedeeltelijke mobilisatie van Russische reservetroepen bevestigt dat de druk op Rusland effect heeft. Poetin raakt steeds meer gefrustreerd door de mislukkingen in zijn ‘speciale militaire operatie’ tot nu toe. Poetin kan er inderdaad nog voor kiezen om te mobiliseren. Tegelijkertijd zal de gedeeltelijke mobilisatie niet snel veel kunnen toevoegen aan de militaire effectiviteit. De dienstplichtigen zullen snel en onvolledig (bij)getraind moeten worden, waarbij Rusland door de verliezen een groeiend tekort heeft aan ervaren officieren. Bovendien verandert er niets aan de logistieke problemen waar Rusland mee kampt.

Daarentegen zou het stopzetten van de sancties en een staakt-het-vuren, waar de critici op lijken aan te sturen, Rusland een adempauze geven en de kans zijn huidige controle te consolideren over het zuiden en oosten van Oekraïne, en daarmee de Oekraïense toegang tot de Zwarte Zee en graanexporten. Het zou ook Poetins inschatting van voor februari 2022 van Europeanen als zwak en verdeeld bevestigen, en daarmee de dreiging van het Russische energiewapen in stand houden.

Het doelgericht en voor de lange termijn kapotmaken van de Russische oorlogsmachine is een duidelijk verhaal dat verteld moet worden. Het biedt de Nederlandse samenleving – en die van West-Europese buren – het vooruitzicht dat er licht aan het einde van de tunnel is in deze verwoestende oorlog.

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.